Giht (urički artritis)

Definicija gihta — Giht je oblik artritisa (upale zgloba) koji se karakteriše bolom i otokom istog, a koji nastaje zbog taloženja kristala soli mokraćne kisleine u strukturama zgloba. Obično počinje upalom jednog zgloba i to najčešće na nožnom palcu i dešava se kod osoba koje imaju povišenu koncentraciju mokraćne kiseline u krvi. Mokraćna kiselina je metabolički produkt nekih namirnica. Kod povišenih koncentracija mokraćne kiseline u krvi njeni igličasti kristali se mogu odlagati u zglobu dovodeći tako do upale istog.

Kristali mokraćne kiseline takođe mogu zapušiti bubrežne tubule (cevčice) i dovesti do poremećaja funkcije bubrega (porast vrednosti kreatinina u krvi) ili pak formirati kamence u mokraćnom traktu (20% pacijenata).

Pojavi gihta more doprineti primena nekih lekova kao što su diuretici i citostatici, a i neka oboljenja kao što su bubrežna slabost i autoimunske bolesti. Giht se ređe javlja kod žena (5%) tokom postmenopauznog perioda, a napadi su obično blaži nego kod muškaraca.

Simptomi i znaci gihta — Giht se najčešće ispoljava iznenadnom pojavom jakog bola u zglobu nožnog palca, članka ili kolena. Ređe mogu biti zahvaćeni i zglobovi ruku. Bol je obično praćen otokom i crvenilom kože iznad zgloba koja je topla i jako bolna na dodir. Napadi gihta se često javljaju tokom noćnih sati (slika 1). Tokom narednih dana i nedelja simptomi se obično spontano smiruju i prolaze bez traga.. Napad se posle izvesnog vremena ponavlja, najčešće posle dve godine. Ukoliko se ne leči, epizoda gihta se javljaju u sve kraćim intervalima i imaju sve ozbiljniju kliničku sliku. Nelečeni giht dovodi do hroničnog oštećenja zglobova a nakupina kristala mokraćne kiseline sa posledičnom upalnom reakcijom mogu dovesti do formiranja čvorova (tofi) u zglobocima, burzama ili kostima (slika 2). Pored toga taloženja kristala soli mokraćne kiseline u bubrezima more dovesti do oštećenja bubrežne funkcije (hronična uratna nefropatija) i pojave kamenaca.

U provocirajuće faktore za pojavu gihta spadaju gurmanski obroci (masna hrana, plodovi mora, meso, riba, iznutrice), konzumacija alkohola, uzimanje nekih lekova kao što su salicilati, hirurške intervencije, naglo mršavljenjem povrede i dr.

Slika 1

Slika 2

Dijagnoza — Dijagnoza gihta se postavlja na osnovu karakteristične kliničke slike - iznenadni napadi bolova u zglobovima koji su praćeni otokom i crvenilom istih. Napadi gihta se javljaju periodično. Pored povišenih vrednosti laboratorijskih parametara upale u krvi (sedimentacija, fibrinogen ili CRP), koncentracija mokraćne kisleine u krvi je obično povišena. Za dijagnozu gihta ponekad može biti potrebna analiza tečnosti iz zgloba dobijene punkcijom koja pod mikroskopom pokazuje prisustvo karakterističnih kristala mokraćne kiseline.

Lečenje — Prva terapijska mera je primena analgetika i protivzapaljenskih lekova kao što su nesteroidni antireumatici (Ibuprofen, Diklofen, Indomethacin i dr.), kolhicin i kortikosteroidi (prednizon) koje treba započeti što je pre moguće odnosno kod pojave prvih simptoma. Svi ovi lekovi mogu imati i ozbiljna neželjena dejstva ili su kontraindikovani kod nekih pacijenata te ih nikada ne treba uzimati bez saveta lekara.

Kod pacijenata sa ponavljajućim epizodama gihta primenjuje se lekovi za prevenciju istih kao što su alopurinol, flebuxostat ili probenecid koji smanjuju koncentraciju mokraćne kiseline u krvi ili povećavaju izlučivanje iste putem bubrega. Početak primene ovih lekova može provocirati napad gihta pa će vam lekar obično uz njih prepisati u početku i neki analgetik/protivupalni lek kako bi vas zaštitio od toga. Profilaktička analgetska terapija se daje sve dok su vrednosti mokraćne kisleine u krvi ne dovodu u normalan nivo (normalne koncentracije mokraćne kisleine u krvi najmanje tokom nekoliko meseci), a kod pacijenata koji imaju tofe i duže. Dugoročno ovi lekovi smanjuju učestalost epizoda gihta, a tokom njihove primene potrebna je redovna kontrola koncentracije mokraćne kiseline u krvi uz podešavanje doze leka na osnovu iste. Brzo smanjenje koncentracije mokraćne kiseline u krvi se ne savetuje jer to može biti uzrok češće pojave epizode gihta. Tokom ove terapije savetuje se pojačan unos tečnosti (dva litra dnevno) sa ciljem prevencije stvaranja bubrežnih kamenaca.

Pored lekova pacijentima sa gihtom se savetuje smanjenje telesne težine ukoliko su gojazni te hipopurinska dijeta (dijeta sa manje purina iz kojih se u metabolizmu stvara mokraćna kiselina) i izbegavanje alkohola i zaslađenih gaziranih pića. Sama dijeta (bez mršavljenja koje nikada ne sme biti naglo) smanjuje vrednosti mokraćne kiseline u krvi za maksimalnih 15%.

Naime, giht se često smatra bolešću gojaznih ljudi i ljubitelja dobrog obroka (crveno meso, dimljena riba, izunutrice i sl.) te alkoholnih pića (posebno piva).

Svi pacijenti koji boluje od gihta treba da budu pregledani od strane reumatologa i nefrologa kako bi se isključile eventualne posledice hiperurikemije na bubrege ili detektovala hronična bubrežna slabost drugog uzroka u okviru koje se gihta javlja samo kao jedan od simptoma (sekundarni giht).