Vodič za sistematski pregled

Vodič za sistematski pregled

Vreme u kome živimo karateriše značajan porast oboljevanja od bolesti srca i krvotoka, bolesti metabolizma (šečerna bolest, gojaznost) i malignih tumora. Ove bolesti predstavljaju najčešći uzrok umiranja, kako u našoj zemlji tako i u razvijenim zemljama sveta. Među značajne faktore koji doprinose nastanku ovih oboljenja spada i neadekvatno sprovođenje preventivnih mera.

Prevencija oboljenja

Do tada jedino što nam preostaje jeste da sami vodimo računa o svom zdravlju.  Suštinske mere prevencije bolesti podrazumevaju zdrav način života odnosno pravilnu ishranu i izbegavanje faktora rizika koji ugrožavaju zdravlje (fizička neaktivnost, stresovi, pušenje, alkohol i sl. Otkrivanjem postojećih faktora rizika i pravovremenim uveđenjem mera prevencije odnosno promenom nezdravih navika I stila života može se sprečiti ili odložiti pojava bolesti. Od svih preventivnih mera koje imaju za cilj očuvanje zdravlja i sprečavanje pojave oboljenja svakom pojedincu je najdostupniji zdrav način života koji podrazumeva pravilnu ishranu i izbegavanje gojaznosti, fizičku aktivnost (30-40 minuta vežbanja bar 4 do 5 puta nedeljno), unos dovoljne količine tečnosti (1,5 do 2 litra vode dnevno), izbegavanje unos toksina kao što su duvan i alkohol (na pušenje otpada 30% svih slučajeva karcinoma, a alkohol je uzrok 4% svih smrtnih slučajeva od karcinoma).

Šta je sistematski pregled i zašto ga treba raditi?

Periodični sistematski pregledi, pored toga što pacijentu obezbeđuju dijagnostikovanje faktora rizika za nastanak oboljenja i saveta vezanih za pravilan način života, od ogromnog su značaja upravo i u ranom otkrivanja različitih oboljenja kao što su povišen krvni pritisak, šečerna bolesti, povišena masnoća u krvi, giht, upalne bolesti bubrega i jetre, i brojna druga oboljenja. Ranim otkrivanjem ović poremećaja te pravovremenom korekcijom i lečenjem istih mogu se izbeći ili odgoditi teška oboljenja kao što su (infarkt srca, moždani udar, gangrene nogu, lečenje dijalizom) i smanjiti smrtnost kod ovih bolesnika. Značaj sistematskih pregleda posebno se ogleda u činjenici da mnoga od napred navedenih oboljenja ne daju nikakve simptome koji pacijenta teraju na lekarski pregled. Sistematski pregledi su od posebnog značaja kod ranog otkrivanja malignih bolesti kao što su rak kože, dojke, štitaste žlezde, jetre, bubrega, probavnog trakta, prostate, grlića materice…Činjenica je da ovi tumori takođe u svom početnom stadijumu ne  moraju da daju nikakve simptome i da njihovo rano otkrivanje može obezbediti potpuno izlečenje.

Šta sve ulazi u sistematski pregled?

Struktura sistematskog pregleda zavisi od dobi i pola pacijenta, vrsti zanimanja  ali i od podataka o oboljenjima u porodici. Tako npr. osobe koje u porodici imaju kancer dojke, jajnika, prostate ili debelog creva moraju u okviru sistematskog pregleda imati i dijagnostičke procedure koje omogućavaju ranu dijagnostiku ovih oboljenja. Dakle, individualizacija sistematskog pregleda daje veliki doprinos njegovom kvalitetu.

Kompletan sistematski pregled koji se najčešće radi kod osoba starijih od 40 godina koje su izložene čestim stresovima obuhvata sledeće preglede:

• Kompletan internistički pregled sa antropometrijskim merenjima i merenjem krvnog pritiska
• EKG
• Ultrazvučni pregled stomaka
• Ultrazvučni pregled štitaste žlezde
• Kolor dopler krvnih sudova vrata
• Spirometrija
• Test opterećenja srca (ergometrija)
• Ultrazvučni pregled dojki
• Mamografija prema kliničkoj indikaciji (za osobe preko 40 godina života i po indikaciji)
• Laboratorijski nalazi (krvna slika, šećer, kreatinin, mokraćna kiselina, bilirubin, transaminaze, gvožđe, ukupni kolesterol, HDL, LDL, trigliceridi, hromoni štitaste žlezde, PSA, urin)
• Tumorski markeri prema kliničkoj indikaciji
• Kompletan ginekološki pregled uključujući ultrazvučni pregled, kolposkopiju, PAPA test i  vaginalni bris)
• Urološki pregled sa ultrazvučnim pregledom prostate i određivanjem PSA (za muškarce starije od 40 godina)
• RTG srca i pluća prema kliničkoj indikaciji
• Drugi specijalistički (subspecijalistički) pregledi prema potrebi (oftalmolog, ortoped, psihijatar, fizijatar, neurolog, pulmolog)
• Druga ciljna savetovanja ovisno o prepoznatim individualnim rizicima
• Zaključno mišljenje lekara interniste

Koliko često treba raditi sistematske preglede?

Pored zdravog načina života periodični sistematski pregledi ostaju najvažnija mera u prevenciji različitih oboljenja i unapređenju kvaliteta života. Njih treba raditi jednom godišnje da bi se sa lekarima pričalo o zdravlju, a ne bolesti. Detaljan pregled je svakako neophodno uraditi i kod svakog nagoveštaja bolesti kao što su jutarnji umor, glavobolje, česta promena raspoloženja, nesanica, bolovi u zglobovima, grudni bol, kašalj, poremećaji mokrenja, prisustvo krvi u stolici i dr.

Odgovornost prema sopstvenom zdravlju rezultovaće dužim i kvalitetnijim životom i stoga je ona u našem vremenu, koje karakteriše epidemija nezaraznih oboljenja, imperativ svakog pojedinca. Zdrav način života i periodični sistematski pregledi danas zapravo odražavaju praktični smisao narodne poslovice: Bolje sprečiti nego lečiti.